Dikkat ve Planlama

Dikkat, ilgili uyarıcıları seçebilme ve bu uyarıcılara yoğunlaşabilme becerisidir. Bu bilişsel beceri günlük hayatın çok önemli bir parçasıdır. Günlük aktivitelerin neredeyse tamamında kullanılan karmaşık bir süreçtir. Bilim insanları ve araştırmacılar uzun süreli çalışmalar sonucunda dikkatin tek bir süreçten oluşmadığını, bir grup alt süreçten meydana geldiğini bulmuşlardır. Dikkatin alt süreçlerinin en çok kabul gören modeli Sohlberg ve Mateer’in (1987, 1989) deneysel nöropsikolojinin klinik vakalarına dayalı hiyerarşik modelidir. Bu modele göre dikkat 6 bölüme ayrılabilir:

1. Uyarılma: Kişinin yorgun ya da enerjik olduğundaki aktivasyon seviyesi ve uyanıklık seviyesi ile ilgilidir.
2. Odaklanmış Dikkat: Kişinin dikkatini bir uyarıcıya odaklama becerisi ile ilgilidir.
3. Sürdürülen Dikkat: Bir uyarıcı ya da eylemle uzun süre ilgilenebilme becerisidir.
4. Seçici Dikkat: Belli bir uyarıcı ya da eylemle dikkati dağıtan başka bir uyarıcı olduğu halde ilgilenebilme becerisidir.
5. Değişen Dikkat: Dikkat odağını iki ya da daha fazla uyaran arasında değiştirebilme becerisidir.
6. Bölünmüş dikkat: Aynı anda farklı uyaran ya da eylemlerle ilgilenebilme becerisidir.

Planlama kişinin bir hedefe ulaşmak için gerekli eylemleri seçmesini, doğru sıralamaya karar vermesini, her bir görevi doğru bilişsel kaynağa yönlendirmesini ve bir eylem planı oluşturmasını sağlayan zihinsel bir süreçtir. Planlama becerilerine örnek olarak; bir etkinlik düzenleme, alışveriş yapma, bir görevi tamamlama, okul çantasını hazırlama, talimatları takip etme, vb. verilebilir. Planlama becerilerindeki sorunlar günlük yaşamı olumsuz yönde etkilemektedir.